Mpango wa Matumizi ya Ardhi Muarobaini wa Migogoro ya Ardhi Rukwa

Mpango wa Matumizi ya Ardhi Muarobaini wa Migogoro ya Ardhi Rukwa

Mkoa wa Rukwa kama ilivyo mikoa mingine nchini bado unakabiliwa na changamoto ya

uwepo wa migogoro ya ardhi, ambayo hugusa mwananchi mmoja mmoja, makundi, na

jamii kwa ujumla.

 

Moja ya athari za migogoro hiyo ni pamoja na kuleta majeraha mioyoni mwa watu, kwa

kuwa wapo waliowapoteza ndugu, jamaa, na marafiki, ali wengine wakipata ulemavu

wa kudumu kufuatia kutokea kwa mapigano ya mara kwa mara kati ya makundi ya

wakulima na wafugaji.

 

Mkoani Rukwa migogoro hii iliibuka sana mwanzoni mwa miaka ya 2000 na hasa katika

ukanda wa Bonde la Ziwa Rukwa, ziwa lenye umuhimu mkubwa kiuchumi, kijamii na

kimazingira. Hii ni kutokana na kuongezeka kwa shughuli za ufugaji uliotokana na

kuhamia kwa wafugaji kutoka maeneo mbalimbali ya nchi. Pia chanzo kingine kikiwa ni

kutokuwepo kwa mipango inayoratibu matumizi ya ardhi.

 

Kutokana na maeneo mengi kutokuwa na mipango ya matumizi bora ya ardhi, hivyo

utengaji wa maeneo ya malisho kwa ajili ya ufugaji, kilimo, makazi na maeneo

mengineyo imekuwa ni changamoto na kupelekea ugumu katika kudhibiti migogoro ya

ardhi, huku watendaji wa vijiji na kata wakilaumiwa kuwa ndio chanzo cha kushamiri

kwa migogoro hiyo.

 

Watendaji hutuhumiwa kuchukua rushwa na kuruhusu wafugaji kuingiza mifugo vijijini

ikiwa hakuna maeneo rasmi ya malisho na hivyo mifugo yao kuzagaa katika hifadhi za

misitu, ardhi za akiba, vyanzo vya maji na mashamba ya wakulima.

 

Kwa kutambua adha inayotokana na migogoro hii katika matumiza ya ardhi, shirika lisilo

la kiserikali Lawyers' Environmental Action Team (LEAT) kwa kushirikiana na

Serikalipamoja na wadau wengine wa maendeleo imeona umuhimu wa kuja na tiba ya

migogoro hiyo. Serikali imekuwa ikhimiza utayarishaji wa mipango ya matumizi ya ardhi

kama tiba na ufumbuzi wa kudumu.

 

Lawyers' Environmental Action Team (LEAT) inashirikiana na wadau wengine wa

mazingira, ikiwemo Shirika la Maendeleo Endelevu Rukwa (RUSUDEO), Halmashauri

za Wilaya ya Sumbawanga na Nkasi kutekeleza Mradi wa Usimamizi Endelevu wa

Maliasili unaofadhiliwa na Shirika la Marekani la Maendeleo ya Kimataifa (USAID).

 

Mradi huo unatekelezwa katika vijiji 15 (vijiji vinane katika Halmashauri ya Wilaya ya

Sumbawanga na saba katika Halmashauri ya Wilaya ya Nkasi). Pamoja na mambo

mengine Mradi umejikita kuhakikisha unaratibu upangaji wa matumizi bora ya ardhi na

kurasimisha matumizi halali kadiri ya mahitaji na maamuzi ya kijiji ambayo hupangwa

na kupewa ridhaa kwenye mikutano mikuu ya vijiji.

 

Vijiji vinavyonufaika na Mradi huo ni vile vinavyozunguka safu za milima ya Lyamba lya

Mfipa kwani safu hizi ambazo zina ardhi yenye rutuba, misitu na vyanzo vya maji

zinaendelea kuharibiwa kwa shughuli haribifu za binadamu na changamoto za

Usimamizi duni. Hadi sasa vijiji hivyo, kupitia mikutano mikuu, vinaendelea kufanya

maamuzi na kupanga matumizi bora ya ardhi zao kwa ajili ya mahitaji ya kilimo, ufugaji,

uhifadhi wa misitu, vyanzo vya maji, makazi, maeneo ya taasisi, na mengineyo.

 

Msimamizi Mkuu wa Mradi, Bi. Hana Lupembe anaeleza kuwa mipango ya matumizi

bora ya ardhi ina lengo la kurasimisha maeneo ya vijiji ili kusaidia kupunguza migogoro

ya ardhi, uharibifu wa mazingira unaoendelea kujitokeza, na kutoa kinga ya umiliki wa

ardhi kwa vijiji na wanavijiji. Mipango ya matumizi bora ya ardhi inayotekelezwa katika

vijiji hivi inaambatana na zoezi la kutoa hati za umiliki wa ardhi za kitamaduni/kimila kwa

wanavijiji wote wenye kumiliki ardhi katika vijiji hivyo. Aidha Mradi, unalenga

kuhakikisha kuwepo na utumiaji na usimamizi endelevu wa rasilimali zinazowazunguka

wananchi.

 

Katika kutekeleza Mradi huu "tunashirikiana na wenzetu wa Tume ya Taifa ya Mipango

ya Matumizi bora ya Ardhi, Timu Shirikishi za Wilaya za Mipango ya Matumizi bora ya

Ardhi (Wilaya ya Sumbawanga na Nkasi) pamoja na Serikali za vijiji, alisema Bi.

Lupembe. Aliendelea kusema tunafanya hivyo ili kuhakikisha utengenezaji wa mipango

ya matumizi bora ya ardhi unafanyika kwa kufuata taratibu za kisheria ikiwa ni pamoja

na kuhakikisha wananchi wanashiriki kikamilifu kwenye mchakato. Utengenezaji wa

mipango unaenda sambamba na utungwaji wa sheria ndogo zitakazosaidia kusimamia

rasilimali kama vile misitu, wanyamapori, vyanzo vya maji na maeneo mbalimbali.

Sambamba na uandaji wa mipango ya matumizi bora ya ardhi, LEAT wanawezesha

 

upimaji wa ardhi ya mtu mmoja mmoja au wawili kwa wanandoa na hatimaye kupatiwa

hati ya haki miliki ya kimila inayotolewa na serikali ya Kijiji."

 

Wanufaika wa mpango huo wazungumza!.

 

Ndugu Credo Mshindo, Diwani wa kata ya Mwadui iliyopo Halmashauri ya

Sumbawanga ambayo vijiji vyake viwili vya Mpete na Mtapenda vinatekeleza Mradi huo,

alisema kwamba faida watakayoipata baada ya kupimwa kwa vijiji hivyo na kuwa

ramani zake ni pamoja na kupungua kama siyo kumaliza migogoro ya ardhi hususani

ya makundi ya wakulima na wafugaji.

 

"Migogoro kati ya wakulima na wafugaji ilikuwa mingi kiasi cha kutupa wakati mgumu

sisi viongozi wakati wa utatuzi wake..... Pia, migogoro ya mipaka kati ya kijiji cha

Mtapenda na Mpete baada ya kupimwa na ramani kutoka, migogoro hiyo imezikwa

rasmi," anasema Ndugu Mshindo.

 

Aliendelea kusema kuwa mipango hiyo ya matumizi bora ya ardhi itasaidia kutunza

misitu na vyanzo vya maji vilivyokuwa vikivamiwa na watu wanaofanya shughuli za

kiuchumi katika misitu na vyanzo vya maji kwani mipango hiyo imeshikamanishwa na

sheria ndogo za matumizi bora ya ardhi na zimeweka viwango vya juu ya faini

vinavyoruhusiwa na sheria mama ya matumizi ya ardhi.

 

Naye, Bi Rita Sindani, mkazi wa kijiji cha Kisula wilayani Nkasi, ambacho kinanufaika na

Mradi anasema kwamba katika utekelezaji wa mpango wa matumizi ya ardhi wanawake

wameshirikishwa kikamilifu na watanufaika na masuala kadhaa ikiwemo kuwa na

uhakika wa kumiliki ardhi sawa na wanaume, kupata huduma ya maji safi na salama,

kushiriki katika maamuzi ya Serikali yetu ya Kijiji bila ubaguzi.

 

"Tutapata maji kwa kuwa vyanzo vya maji havitachezewa tena tofauti na siku za nyuma

ambapo baadhi ya watu walikuwa wakipeleka mifugo kuchungia katika vyanzo hivyo na

kusababisha kukauka na kukosekana kwa huduma ya maji, alisema Bi Sindani.

 

Baadhi ya Sheria ndogo zilizotungwa na adhabu zake.

 

Mwanasheria wa Halmashauri ya wilaya ya Nkasi, Bi Sophia Lukarah anaeleza kuwa

kila kijiji kinachofikiwa na Mradi huo kipo katika mchakato wa kutunga sheria ndogo,

ambazo zitapitia taratibu za vikao husika hadi kuwa sheria ndogo.

 

"Utungaji wa sheria ndogo za vijiji unatajwa na Sheria ya Serikali za Mitaa (Mamlaka za

Wilaya), Sura ya 287 iliyorejewa mwaka 2019, hivyo kwa kuwa wananchi wa vijiji husika

wameona umuhimu wa kuwa na sheria hizi ili kusimamia rasilimali zao zisitoweke, wana

haki ya kufanya hivyo" alisisitiza

 

Mathalani katika kijiji cha Kisula sheria ndogo zinakataza uvamizi wa misitu kwa kukata

miti ovyo na kujenga na iwapo kuna mtu au watu watabainika wakifanya hivyo sheria

inataja adhabu ni faini ya Sh. 50,000 kwa kila kosa na kuondolewa mara moja katika

eneo walilovamia.

 

Pia, kuingiza (kuchungia) mifugo katika eneo la Msitu wa Hifadhi faini yake ni Shilingi

5,000 kwa kila mfugo na kufidia uharibifu wa mazingira uliofanyika huku kuvamia

maeneo ya vyanzo vya maji na kufanya shughuli za kilimo faini ni shilingi 50,000.

 

Faida za mpango huo.

Afisa Ardhi wa Halmashauri ya Wilaya ya Nkasi, Ndugu Frederick Charles, anasema

wilaya ya Nkasi yenye vijiji 90, ni vijiji 7 ambavyo vinanufaika na Mradi na kuweza kuwa

na mipango mizuri ya matumizi bora ya ardhi. Mipango hiyo itawawezesha wanavijiji na

vijiji kubainisha mipaka ya ardhi ya vijiji na ardhi zao binafsi na ya sehemu za hifadhi ya

misitu hali itakayochangia kuhifadhi mazingira katika safu za milima ya Lyamba lya

Mfipa.

 

Hivi sasa uharibifu katika safu za milima hiyo ni mkubwa na athari zake ni

mmomonyoko wa udongo unaopelekea kujaa kwa udongo katika Ziwa Rukwa hivyo

kuendelea kupunguza kina cha Ziwa hilo na kutishia uwepo wake na rasilimali zake kwa

miaka ijayo.

 

Kwa upande wake, Afisa Ugani - Kilimo wa Halmashauri ya wilaya ya Nkasi, Ndugu

Samwel Mwakiaba, alisema kuwa moja ya faida ya mpango wa matumizi bora ya ardhi

ni kuongeza tija katika kilimo ambapo mkulima atalazimika kutumia eneo alilonalo

kuzalisha mazao ya kutosha pasipo kuharibu mazingira.

 

"Tunatoa elimu ya kanuni za kilimo bora ambapo wananchi wanafundishwa kulima eneo

dogo kuzalisha mazao mengi....kwani usipofanya hivi watatamani kufyeka maeneo

makubwa na kusababisha uharibifu wa mazingira alisisitiza Ndugu Mwakiaba

Kwa upande wake Bi Edina Tibaijuka, Afisa Mawasiliano wa LEAT, alisema na

kusisitiza kuwa:

 

Mipango wa matumizi bora ya ardhi si tu itasaidia katika kutunza mazingira, kuhifadhi

maliasili na kuongeza kipato cha wananchi kupitia kukua kwa hadhi ya ardhi yao na

kilimo, lakini itaongeza ukusanyaji wa mapato ya vijiji kwani makundi kama vile ya

wafugaji yatatengewa maeneo yao hali itakayopeleka wafugaji kuaachana na ufugaji wa

kuhamahama usio na tija, na kuwa eneo moja na kurahisisha kufikiwa kiurahisi na

kulipa ushuru wa mifugo yao pale inapobidi.